Διάφοροι
[Μτφρ. Ν. Μ. Σκουτερόπουλου, στο : Οι αρχαίοι κυνικοί – Αποσπάσματα και μαρτυρίες, Γνώση, Αθήνα 2006]
«Διογένης, ξανά», γιατί με αυτόν ξεκίνησε αυτό εδώ το blog (βλ. ΕΔΩ). Είναι ο γνωστότερος εκπρόσωπος του κυνισμού, μιας φιλοσοφικής τάσης με σωκρατικές – όσον αφορά, κυρίως, την ηθική – ρίζες. Θεμελιωτής της θεωρείται ο Αντισθένης (445 – 365 π.Χ.), μαθητής του Σωκράτη. Η ονομασία κυνισμός και κυνική φιλοσοφία οφείλεται ίσως στο ότι ο Αντισθένης δίδασκε στο Γυμνάσιο Κυνόσαργες στην Αθήνα ή στον «σκυλίσιο» τρόπο ζωής (κύων = σκύλος) που ακολουθούσαν οι μαθητές του : ολιγάρκεια, σκληραγωγία, φτωχική ενδυμασία και απλή τροφή, χωρίς δική τους κατοικία. Ζούσαν σαν ζητιάνοι, συνηθισμένοι στις στερήσεις και τις προσβολές των γύρω. Βασικοί άξονες της κυνικής φιλοσοφίας ήταν, κατά τ’ άλλα, η επιμονή στην αρετή ως βασικό αγαθό, η καταπολέμηση της ηδονής, η απόρριψη της επιστήμης, ο κοσμοπολιτισμός (αδιαφορούσαν για την πολιτική ζωή και την θεωρούσαν περιττή, αφού πατρίδα του σοφού είναι, έλεγαν, όλος ο κόσμος), η περιφρόνηση της κοινωνικής και οικογενειακής ζωής και ο ατομικισμός, η άρνηση του πολιτισμού και των συμβάσεών του, των πολλών θεών και των εκδηλώσεων της θρησκείας (όπως ναοί, μαντεία, θυσίες), του πλούτου (ο κυνικός Κράτης, ζάπλουτος Θηβαίος, χάρισε όλη του την περιουσία), της διάκρισης ελεύθερων και δούλων. Ο κυνισμός συνέχισε να υπάρχει ως φιλοσοφικό ρεύμα – με αλλαγές και μετασχηματισμούς – ως τα αυτοκρατορικά χρόνια.
Μαθητής του Αντισθένη ήταν πιθανόν και ο Διογένης από την Σινώπη του Πόντου (τέλη 5ου αι. – 328/323 π.Χ.). Εξορίστηκε μαζί με τον τραπεζίτη πατέρα του από την πατρίδα του για παραχάραξη του νομίσματος και έζησε κυρίως στην Αθήνα, ενώ λέγεται πως, γέρος πια, έπεσε στα χέρια ενός πειρατή και πουλήθηκε ως δούλος στην Κόρινθο. Παρατσούκλι του ήταν το «κύων» : ως σκυλί «δάγκωνε» με τα λόγια, τις πράξεις και την στάση του τους συνανθρώπους του, την αλαζονεία και ανοησία τους, τα ήθη της εποχής, ενώ στην ζωή του εφάρμοσε πιστά τις αρχές του κυνισμού. Δεν δίστασε να την «πει» ακόμα και σε μορφές όπως τον Φίλιππο ή τον Μ. Αλέξανδρο…
14 (σελ. 190) Πλούταρχος, Περὶ φυγῆς 7 p. 602a : Γι’ αυτό και ο Κυνικός Διογένης όταν κάποιος του είπε ότι «Οι Σινωπείς σε καταδίκασαν σε εξορία από τον Πόντο», απάντησε : «Κι εγώ καταδίκασα εκείνους να μείνουν στον Πόντο «στην άκρη του γκρεμού, σ’ ένα άγριο πέρασμα» (Ἰφιγένεια ἡ ἐν Ταύροις του Ευριπίδη, στ. 253)»
49 (σελ. 212) Διογένης Λαέρτιος, Φιλοσόφων βίων καὶ δογμάτων συναγωγή VI 38 : Κάποτε που ο Διογένης λιαζόταν στο Κράνειο [σημ. 1], στάθηκε μπροστά του ο Αλέξανδρος [σημ. 2] και του είπε : «Ζήτησε μου ό,τι θέλεις». Κι εκείνος του λέει «Τραβήξου, ώστε να μη μου κρύβεις τον ήλιο».
54 (σελ. 215) Gnomologium Vaticanum 743 n. 104 : Όταν ο Διογένης ζήτησε από τον Αλέξανδρο μια δραχμή, εκείνος του είπε : «Αυτό το αίτημα δεν είναι αντάξιο ενός βασιλιά»· κι όταν ο Διογένης του είπε «Δώσε μου τότε ένα τάλαντο [σημ. 3]», ο Αλέξανδρος απάντησε : «Αυτό το αίτημα δεν είναι αντάξιο ενός κυνικού».
187 (σελ. 298) Διογένης Λαέρτιος, Φιλοσόφων βίων καὶ δογμάτων συναγωγή VI 46 : Σ’ ένα δείπνο κάποιοι πετούσαν στον Διογένη κόκαλα όπως σ’ ένα σκύλο· κι εκείνος φεύγοντας τους κατούρησε, σαν σκύλος.
192 (σελ. 300) Διογένης Λαέρτιος, Φιλοσόφων βίων καὶ δογμάτων συναγωγή VI 46 : Κάποτε που ο Διογένης αυνανιζόταν στην αγορά, «μακάρι», είπε, «να ήταν δυνατό να σταματούσε κανείς και την πείνα τρίβοντας την κοιλιά του».
263 (σελ. 334) Inscriptiones Herculanae n. 264 Della Corte : Ο κυνικός φιλόσοφος Διογένης βλέποντας μια γυναίκα να την έχει παρασύρει ένα ποτάμι είπε : «Άσε το ένα κακό να το παρασέρνει το άλλο».
268 (σελ. 336) Διογένης Λαέρτιος, Φιλοσόφων βίων καὶ δογμάτων συναγωγή VI 62 : Βλέποντας ο Διογένης τον γιο μιας εταίρας να πετάει πέτρες στο πλήθος του φώναξε : «Πρόσεχε μήπως χτυπήσεις τον πατέρα σου!»
273 (σελ. 338) Αρσένιος p. 197, 19 – 21 : Ο Διογένης, όταν είδε μια γριά που φτιασιδωνόταν είπε : «Αν το κάνεις για τους ζωντανούς, είσαι γελασμένη· αν όμως για τους πεθαμένους, μην καθυστερείς».
291 (σελ. 346) Διογένης Λαέρτιος, Φιλοσόφων βίων καὶ δογμάτων συναγωγή VI 32 : Όταν κάποιος έμπασε τον Διογένη σ’ ένα πολυτελές σπίτι και εκεί του απαγόρευσε να βγάλει τα φλέγματα, ο Διογένης, όταν τον έπιασε βήχας, έφτυσε στο πρόσωπο του οικοδεσπότη λέγοντας πως δεν έβρισκε χειρότερο μέρος να φτύσει. […]
338 (σελ. 371) Αρσένιος p. 197, 22 – 24 : Ο Διογένης άναψε κάποτε ένα λυχνάρι κατά τη διάρκεια της ημέρας και περιφερόταν· σ’ όσους τον ρωτούσαν γιατί το έκανε αυτό απαντούσε ότι «έψαχνε να βρει έναν άνθρωπο».
535 (σελ. 460) Αρσένιος p. 208, 18 – 20 : Ο Διογένης, κάποτε που τον περιγελούσε κάποιος φαλακρός, του είπε : «Εγώ δεν σε εξευτελίζω, ωστόσο παινεύω τις τρίχες σου που γλύτωσαν από ένα άθλιο κεφάλι».
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
Οι παραπομπές γίνονται στις σελίδες και τα αποσπάσματα, όπως υπάρχουν στο έργο του Ν. Μ. Σκουτερόπουλου. Για τα πλήρη βιβλιογραφικά στοιχεία, βλ. εκεί.
- Κράνειο : ένα άλσος στην Κόρινθο.
- Αλέξανδρος : ο Μέγας.
- τάλαντο : στην κλασσική εποχή ισοδυναμούσε με 6000 αττικές δραχμές – τεράστιο ποσό.
archaeographus 